ارتباط برخی از خصوصیات درختی، توده جنگلی و فیزیوگرافی با میزان خشکیدگی بلوط ایرانی

سابقه و هدف: در چند سال اخیر زاگرس به‌عنوان بزرگ‌ترین اکوسیستم جنگلی کشور درگیر پدیده زوال شده است. زوال بلوط می‌تواند به‌طور هم‌زمان در مناطق جغرافیایی مختلف توسط عوامل تنش کاملاً متفاوت یا یکسان رخ ‌دهد و منجر به مرگ درختان بلوط شود. مرگ‌ومیر درختی با کاهش تراکم توده، تغییر فراوانی گونه‎های درختی، کاهش انبوهی تاج پوشش و تغییر در ساختار جنگل‌ها موجب کاهش کمی و کیفی توده‌های جنگلی شده و بر عملکرد اکوسیستم‌های آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. لذا این بررسی با هدف تعیین ارتباط برخی از خصوصیات درختی، توده جنگلی و عوامل فیزیوگرافی با میزان خشکیدگی صورت پذیرفت. مواد و روشها: در منطقه مله‌شبانان در استان لرستان ابتدا در سطح50 هکتار از جنگل‌های منطقه با استفاده از یک شبکه منظم تصادفی با ابعاد 100*100متر، 42 قطعه‌نمونه دایره‌ای شکل به مساحت 15 آر پیاده شد. در هر قطعه‌نمونه از بین مشخصه‎های ساختاریتوده، قطر برابرسینه درختان، سطح و تراکم تاج (باز، متوسط، بسته) درختان و جست‎گروه‎ها، ارتفاع درخت، تعداد جست‎ها در هر جست گروه، فرم رویشی، موقعیت گونه و درصد خشکیدگی (سالم، ضعیف، متوسط، شدید) با استفاده از کلاسه‌بندی خشکیدگی در چهار کلاس خشکیدگی تاجی (سالم: کمتر از 5 درصد خشکیدگی تاجی، ضعیف: 33-5 درصد خشکیدگی تاجی، متوسط: 66-34 خشکیدگی تاجی، شدید: بیش از 66 درصد خشکیدگی تاجی) در نظر گرفته‌شده وضعیت سلامت هر درخت بر اساس آن تعیین و یادداشت شد. لایه‌های شیب در دو طبقه جهت جغرافیایی در 5 طبقه و ارتفاع از سطح دریا نیز در دوطبقه تهیه شد. یافتهها : نتایج نشان داد که میزان خشکیدگی با فرم درختی، ارتفاع درخت و تراکم توده دارای ارتباط معنی‎دار و با قطر برابرسینه، تعداد جست و سطح تاج ارتباط معنی‌دار نداشت. پایه‌های با تجمع گروهی دارای میزان خشکیدگی بیشتری نسبت به پایه‌های انفرادی بودند. همچنین درختان تاج باز میزان خشکیدگی شدیدتری داشتند. میزان خشکیدگی درختان در دو طبقه شیب‌ تفاوتی نداشت. درصورتی که در جهت جنوبی و ارتفاع بالاتر میزان خشکیدگی شدیدتر بود. نتیجهگیری: بیشترین فراوانی خشکیدگی متعلق به طبقه 4 و طبقه 1 است درصورتی‌که روند کنونی ادامه پیدا کند با وقوع خشک‌سالی مکرر درختان از طبقات پایین‌تر خشکیدگی به طبقات بالاتر انتقال پیدا می‌کنند و با چنین وضعیتی امکان بازسازی و برگشت جنگل به حالت طبیعی را غیرممکن می‌کند؛ اما درصورتی‌که عوامل تشدیدکننده زوال مدیریت شوند و دخالت‌های انسانی در طبیعت کنترل شوند، می‌توان وضعیت کنونی را ثابت نگه داشت یا حتی با توجه به شواهدی که از جست دهی درختان خشکیده در منطقه موردمطالعه وجود دارد، به بازگشت و احیای جنگل امیدوار بود نتیجهگیری: بیشترین فراوانی خشکیدگی متعلق به طبقه 4 و طبقه 1 است درصورتی‌که روند کنونی ادامه پیدا کند با وقوع خشک‌سالی مکرر درختان از طبقات پایین‌تر خشکیدگی به طبقات بالاتر انتقال پیدا می‌کنند و با چنین وضعیتی امکان بازسازی و برگشت جنگل به حالت طبیعی را غیرممکن می‌کند؛ اما درصورتی‌که عوامل تشدیدکننده زوال مدیریت شوند و دخالت‌های انسانی در طبیعت کنترل شوند، می‌توان وضعیت کنونی را ثابت نگه داشت یا حتی با توجه به شواهدی که از جست دهی درختان خشکیده در منطقه موردمطالعه وجود دارد، به بازگشت و احیای جنگل امیدوار بود